De Nervus Vagus en Lichaamsgericht Werken: De Revolutie van Porges’ polyvagaaltheorie
De nervus vagus heeft de afgelopen decennia een transformatie teweeggebracht in hoe we naar het lichaam, het zenuwstelsel en trauma kijken. Sinds de neurowetenschapper Stephen Porges zijn Polyvagaaltheorie introduceerde, heeft lichaamsgericht werken een nieuwe diepgang gekregen. Hoewel zijn theorie breed wordt omarmd binnen lichaamsgerichte therapieën, blijft er discussie over de wetenschappelijke onderbouwing en de mate waarin zijn model empirisch gevalideerd is. Maar wat is de nervus vagus precies, en waarom is deze zo belangrijk?
Wat is de Nervus Vagus?
De nervus vagus is de tiende hersenzenuw en speelt een cruciale rol in het autonome zenuwstelsel. Deze zenuw loopt van de hersenstam door de nek en borst naar de buik en beïnvloedt organen zoals het hart, de longen en de darmen. De nervus vagus is betrokken bij de regulatie van hartslag, ademhaling, spijsvertering en sociale betrokkenheid.
Porges ontdekte dat de nervus vagus niet alleen een remmende werking heeft op stressreacties, maar ook essentieel is voor veiligheid, verbondenheid en herstel. Onderzoek zoals dat van Porges zelf (1995, 2001) en recentere studies over hartslagvariabiliteit en sociale betrokkenheid (Thayer & Lane, 2009) ondersteunen deze inzichten, hoewel sommige wetenschappers kritische kanttekeningen plaatsen bij de mate van empirische validatie. Zijn Polyvagaaltheorie bracht een revolutie teweeg in hoe we stress en trauma begrijpen.
De Polyvagaaltheorie: Een Nieuw Begrip van Veiligheid en Overleving
Volgens Porges functioneert het autonome zenuwstelsel niet simpelweg als een tweedelig systeem van ‘vechten/vluchten’ (sympathisch) en ‘rust/herstel’ (parasympathisch), zoals eerder werd gedacht. In plaats daarvan introduceerde hij een driedelig model:
- De ventrale vagale staat – Dit is de sociale betrokkenheidsmodus waarin we ons veilig, verbonden en ontspannen voelen. In deze staat kunnen we creatief zijn, communiceren en goed functioneren in relaties.
- De sympathische staat – Dit is de activatiemodus die wordt getriggerd bij stress en gevaar. Het lichaam bereidt zich voor om te vechten of te vluchten.
- De dorsale vagale staat – Dit is de shutdown-modus die optreedt bij overweldigend gevaar of trauma. Het lichaam bevriest of dissocieert als overlevingsstrategie.
Vergelijking tussen Core Energetics en de Polyvagaaltheorie
Hoewel zowel Core Energetics als de Polyvagaaltheorie zich richten op het lichaam en de rol van het zenuwstelsel bij psychisch welzijn, zijn er belangrijke overeenkomsten en verschillen.
Overeenkomsten:
- Beide benaderingen erkennen dat emotionele en psychologische processen diep geworteld zijn in het lichaam.
- Zowel Core Energetics als de Polyvagaaltheorie benadrukken het belang van lichaamsbewustzijn en ademhaling voor regulatie en heling.
- Ze delen de visie dat trauma en stress fysiologische patronen creëren die door lichaamsgerichte therapie kunnen worden doorbroken.
Verschillen:
- De Polyvagaaltheorie is primair een wetenschappelijke benadering die het autonome zenuwstelsel en de rol van de nervus vagus onderzoekt, terwijl Core Energetics een therapeutische methode is die lichaam, emotie, en bewustzijn combineert.
- Core Energetics werkt met expressieve lichaamsbewegingen en energieblokkades om emotionele transformatie te bewerkstelligen, terwijl de Polyvagaaltheorie zich meer richt op het creëren van een veilige fysiologische staat door co-regulatie en autonome regulatie.
- De Polyvagaaltheorie heeft een sterke focus op neurobiologie en veiligheid als basis voor therapie, terwijl Core Energetics ook werkt met karakterstructuren en spirituele groei.
Door deze inzichten te combineren, kunnen therapeuten zowel de neurofysiologische als de energetische dimensies van genezing benutten.
De Impact op Lichaamsgericht Werken
Lichaamsgerichte therapieën, zoals ademwerk, Core Energetica en somatische ervaring, hebben enorm geprofiteerd van de inzichten uit de Polyvagaaltheorie. Waar vroeger therapie zich vooral richtte op cognitie en gedrag, ligt de focus nu steeds meer op het reguleren van het zenuwstelsel via het lichaam.
- Ademhaling en Nervus Vagus: Langzame, diepe ademhaling activeert de ventrale vagale staat en helpt het lichaam te kalmeren.
- Lichaamsbewustzijn en Bewegingswerk: Door bewust contact te maken met spanning in het lichaam, kunnen blokkades worden doorbroken en kan veerkracht worden opgebouwd.
- Sociale Verbondenheid: In therapie en groepswerk wordt steeds meer aandacht besteed aan veiligheid en co-regulatie, zodat het zenuwstelsel zich kan ontspannen en nieuwe patronen kan aanleren.
Een Nieuw Tijdperk van Therapie
Dankzij Porges’ werk begrijpen we beter hoe we veiligheid kunnen creëren in therapeutische sessies en hoe we cliënten kunnen helpen hun zenuwstelsel te reguleren. Empirische studies, zoals die van Porges zelf en onderzoek naar hartslagvariabiliteit en autonome regulatie (Thayer & Lane, 2009), bieden ondersteuning voor deze benadering, hoewel er nog lopend onderzoek is naar de bredere toepasbaarheid in klinische settings. Dit maakt lichaamsgericht werken niet alleen effectiever, maar ook zachter en toegankelijker voor mensen met diepe trauma’s.
De toekomst van therapie ligt in het lichaam. Door de nervus vagus te erkennen als sleutel tot welzijn, kunnen we op een diepere laag heling en groei faciliteren. Of je nu therapeut bent of iemand die zichzelf beter wil leren begrijpen, de inzichten van de Polyvagaaltheorie openen nieuwe deuren naar veerkracht, verbinding en herstel.